Instrukcja Rady Liturgicznej Służby Ołtarza w sprawie wykonywania czynności liturgicznych i pozaliturgicznych w Parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Zawadzie

1. Teologia Służby

Uczestnicy liturgii, zjednoczeni z Chrystusem mocą Ducha Świętego, stanowią jedno Ciało, w którym każdy członek powinien spełniać te czynności, które należą do niego z natury rzeczy i na podstawie przepisów liturgicznych. W wielości posług i funkcji, a także w jedności całego zgromadzenia, objawia się tajemnica Kościoła. Ukazuje się jego struktura hierarchiczna, w której wyróżnione miejsce zajmują biskup, prezbiter i diakon, a także wielkie bogactwo charyzmatów, którymi Duch Święty obdarzył poszczególnych wiernych.

Chrystus, „nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mt 20, 28). Tej służebnej postawy, posuniętej aż do oddania życia za innych, uczy Chrystus wszystkich członków swego mistycznego Ciała. Jednocząc ich z sobą, szczególnie w czasie sprawowania liturgii, wprowadza ich w swoje posługiwanie dziełu zbawienia świata. Dlatego „każda celebracja liturgiczna jest czynnością w najwyższym stopniu świętą, której skuteczności z tego samego tytułu i w tym samym stopniu nie posiada żadna inna czynność Kościoła”

W tym świętym posługiwaniu uczestniczą wszyscy członkowie zgromadzenia liturgicznego. „Z racji odrodzenia w Chrystusie wszyscy wierni są równi co do godności i działania, na skutek czego każdy, zgodnie z własną pozycją i zadaniem, współpracuje w budowaniu Ciała Chrystusowego”

W spełnianiu świętych czynności liturgicznych wierni jednoczą się z Maryją i naśladują Jej postawę służby. Maryjne „fiat” jest wzorem i umocnieniem dla wszystkich uczniów Pana. „W Eucharystii Kościół znajduje się wraz z Maryją jakby u stóp krzyża, zjednoczony z ofiarą i wstawiennictwem Chrystusa”. W swym trwaniu przy Chrystusie, wierni jednoczą się z aniołami, „którzy w niebie zawsze pełnią świętą służbę przed Bogiem” i doświadczają wstawiennictwa świętych, „którzy nieustannie orędują za nami u Boga”.

Tak więc „wierni spełniają funkcję liturgiczną przez pełny, świadomy i czynny udział, czego domaga się sama natura liturgii, i do czego lud chrześcijański na mocy chrztu świętego ma prawo i obowiązek”. Każdy z nich, jeśli z wiarą i miłością włącza się w sprawowane misterium zbawienia, przyczynia się do zjednoczenia wszystkich ludzi w Chrystusie mocą Ducha Świętego (por. Ef 1,10). Celebracja liturgiczna objawia i umacnia tę jedność.

Uczestnicy Eucharystii powinni więc być przeniknięci duchem miłości, zdolnej do złożenia siebie w ofierze i otwartej na potrzeby braci. „Podczas sprawowania Mszy wierni tworzą świętą społeczność, lud nabyty przez Boga i królewskie kapłaństwo, aby dziękować Bogu, składać w ofierze niepokalaną Hostię nie tylko przez ręce kapłana, lecz także razem z nim, i uczyć się ofiarowania samych siebie. Niech się tedy starają okazywać to przez głęboką pobożność i miłość względem braci uczestniczących w tej samej celebracji. Niechaj się też wystrzegają wszelkiego indywidualizmu i podziału, pamiętając o tym, że mają wspólnego Ojca w niebie i że wobec tego wszyscy wzajemnie dla siebie są braćmi”

DDSL, Kraków 2009

2. Przygotowanie Liturgii

W trosce o piękno liturgii, posługujący w niej winni odpowiednio się przygotować, zarówno duchowo, jak i fizycznie. W tym punkcie opiszemy szczegółowo sprawy, o które należy się zatroszczyć.

2.1. Post Eucharystyczny

Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, należy zachować post Eucharystyczny. Polega on na powstrzymaniu się od przyjmowania pokarmów i napojów godzinę przed przyjęciem Komunii świętej. Nie dotyczy on wody i niezbędnych leków.

2.2. Przygotowanie czytań

Lektorzy i inne osoby upoważnione do czytania w czasie Liturgii Słowa powinni zapoznać się z treścią odpowiednich tekstów już w domu. Dotyczy to zarówno komentarzy, czytań, jak i psalmów. Przygotować należy się także do odczytania wezwań modlitwy powszechnej. Należy zadbać o ich odpowiednie zrozumienie, dlatego zaleca się by poświęcić na tę czynność odpowiednio dużo czasu.

2.3. Przygotowanie duchowe (adoracja)

Równie ważne jest przygotowanie duchowe. Posługujący powinni znaleźć czas na modlitwę przygotowującą do liturgii. Zaleca się także uczestnictwo w adoracji Najświętszego Sakramentu.

2.4. Strój liturgiczny posługującego

Schludny ubiór z szacunku dla świętości liturgii
Unikamy strojów sportowych, roboczych, krótkich spodenek
Wyprasowany, czysty strój liturgiczny
Strój kandydata: strój świecki
Strój ministranta: komża
Strój ceremoniarza: Alba i cingulum + krzyż ceremoniarski lub komża + krzyż ceremoniarski
Cingulum spuszczamy do ziemi luźno, chyba, że jego długość na to nie pozwala
Zaleca się modlitwę przy ubieraniu się

2.5. Szaty dla kapłanów

Należy upewnić się, że szaty liturgiczne dla kapłanów są przygotowane w odpowiedniej liczbie i kolorze.

2.6. Przygotowanie naczyń i ksiąg liturgicznych

Kielich (hostia), ampułki (woda+wino), lavabo, ręczniczek, pateny, puszki (komunikanty)
Mszał (formularz, prefacja, modlitwa Eucharystyczna), odpowiedni lekcjonarz (wstążka), modlitwa powszechna, komentarze, agenda, rytuały, obrzędy błogosławieństw

2.7. Przygotowanie przedmiotów pozaliturgicznych

Klucz do tabernakulum
Mikrofony
intencje + ogłoszenia
klęcznik
świece
światło

2.8. Podzielenie funkcji

kryterium nr 1: umiejętność
kryterium nr 2: funkcje własne

2.9. Silencium sacrum

W zakrystii zawsze zachowujemy się z pełną kulturą, a rozmowy prowadzimy ściszonym głosem. Dwie minuty przed liturgią należy się wyciszyć i skoncentrować na posłudze.
Modlitwa przed Mszą świętą

3. Obrzędy Mszy Świętej

3.1. Sygnaturka

1 pociągnięcie za szarfę sygnaturki.

3.2. Procesja do ołtarza:

Krótka:
Dołem (przed 1. stopniem prezbiterium, ustawienie po dwóch stronach zgodnie z miejscami zajmowanymi na prezbiterium, przyklęknięcie przed tabernakulum albo pokłon do ołtarza, wejście trzema/dwoma rzędami)
Górą (bezpośrednio na prezbiterium; jeśli to potrzebne, dwa szeregi; przyklęknięcie)
Osoby po prawej stronie cofają się, przepuszczając kapłanów, a po ich przejściu podchodzą z powrotem.
Długa (uroczysta):
Wyjście bocznymi drzwiami z zakrystii.
Trybularz, akolitki, krzyż, kandydaci, ministranci lektorzy, ewangeliarz, diakoni, kapłani, ceremoniarz
Przyklękniecie parami.
Wejście na prezbiterium, skręty pod kątami prostymi

3.3. Pozdrowienie ołtarza:

Ustawienie twarzą do ołtarza i skłon ciała równocześnie z przewodniczącym liturgii, pozdrawiającym ołtarz.

3.4. Zajęcie miejsc

Ministranci zajmują w prezbiterium wcześniej wyznaczone miejsca.

3.5. Okadzenie ołtarza

Ceremoniarz i diakon lub turyferariusz lub turyferariusz i nawikulariusz
Ołtarz i krzyż

3.6. Znak krzyża, pozdrowienie ludu

3.7. Akt pokuty

Przy pierwszej formie, znak bicia się w piersi dwiema złączonymi rękami.
Aspersja: osoba z kociołkiem idzie po lewej stronie kapłana i po dojściu do końca nawy, obraca się za nim.

3.8. Kyrie

3.9. Gloria

Skłon głowy podczas wypowiadania imienia Jezus.

3.10. Kolekta

Element statyczny – nie ma ruchu

3.11. Czytania i psalmy

3.12. Aklamacja i okadzenie ewangelii

Do zasypania nawikulariusz po prawej stronie turyferariusza.
Podejście do ambony (lub ewangeliarza)
Akolici podchodzą do ambony (lub ewangeliarza)
Okadzenie

3.13. Ewangelia

Po odpowiedzi ludu po ewangelii turyferariusz i nawikulariusz wykonują skłon do ołtarza.
Łódka wraca do zakrystii, a akolici na miejsca.

3.14. Homilia lub kazanie

3.15. Credo

Podczas słów „i za sprawą Ducha św (…) stał się człowiekiem” wykonujemy skłon ciała.

3.16. Modlitwa powszechna

3.17. Przygotowanie darów

Osoby, które nie mają funkcji siadają.
Ministranci lub szafarze nadzwyczajni rozkładają kielich, ministranci stawiają na ołtarzu, w wyjątkowych sytuacjach przewodniczący liturgii rozkłada kielich sam.
Rozkładany jest kielich.
Po skończonej funkcji ministranci kłaniają się do ołtarza i odchodzą na miejsca.
Podczas rozkładania kielicha przygotowuje się ministrant z ampułkami – w lewej ręce trzymając ampułkę z wodą, w prawej – z winem.
W czasie modlitwy błogosławieństwa nad chlebem posługujący podchodzi z lewej strony ołtarza, a następnie do kapłana, podaje wino, ampułkę z wodą przysuwa jak najbliżej kielicha.
Następnie do kapłana podchodzi turyferariusz i nawikulariusz (wychodzą z zakrystii w trakcie rozpoczęcia liturgii eucharystycznej).
Okadzenie ołtarza: zgodnie z pkt 3.13
Okadzenie kapłana, okadza diakon lub turyferariusz, posługujący wstają.
W tym samym czasie podchodzi do kapłana lavabo i ręczniczek, po skończonej funkcji kłaniają się.

3.18. Modlitwa Eucharystyczna

W czasie śpiewania hymnu Sanctus posługujący przy gongu i dzwonkach podchodzą do swoich funkcji.
Podobnie turyferariusz winien zadbać, by przyjść przed ołtarz przed rozpoczęciem hymnu.
Dzwoniący dzwonkami podnosi je w przyklęknięciu tak, by nie wydały żadnego dźwięku.
Wspomniani posługujący wracają na swoje miejsca dopiero po zakończeniu aklamacji anamnetycznej.

3.19. Obrzędy Komunii świętej

W czasie modlitwy Pańskiej wyłącznie kapłani sprawujący liturgię trzymają rozłożone ręce.:
W czasie śpiewu Agnus Dei (trzecie wezwanie) posługujący podchodzi do dzwonków.
Wyznaczone osoby biorą pateny po przyjęciu Komunii świętej.
W momencie gdy ostatni kapłan umieści Najświętszy Sakrament w tabernakulum, usługujący trzykrotnie dzwoni dzwonkami.
Do ołtarza, przy którym celebrans puryfikuje kielich, puszki i pateny, podchodzi usługujący z ampułką wody. Po puryfikacji posługujący zabiera z ołtarza naczynia liturgiczne.

3.20. Obrzędy zakończenia

Po modlitwie po komunii, jeśli będą czytane ogłoszenia, służba liturgiczna przyjmuje postawę siedzącą.
Po ogłoszeniach następuje błogosławieństwo ( usługujący zachowują postawę stojącą).
Kiedy przewodniczący liturgii całuje ołtarz, usługujący wykonują skłon tułowia

3.21. Zejście do zakrystii

Krótkie
Posługujący ustawiają się przodem do tabernakulum w jednym rzędzie ( w razie potrzeby w dwóch) i po przyklęknięciu z kapłanem schodzą do zakrystii.
Długie (uroczyste)
Krucyferariusz i akolici ustawiają się w osi kościoła tak by między nimi i kapłanami zmieścili się wszyscy usługujący. Służba liturgiczna, schodząc z prezbiterium tworzy pary i ustawia się za krzyżem i akolitami twarzą do ołtarza. Następnie wszyscy (z wyjątkiem krucyferariusza i akolitów) przyklękają, odwracają się i udają się w procesji do zakrystii.

4. Msza Święta Pontyfikalna

Przygotowania do liturgii powinny być takie same jak w przypadku przygotowania do mszy św. bez biskupa. Dodatkowo należy przygotować:

Mitrę, pastorał ewentualnie paliusz (kierowca biskupa przynosi do zakrystii)
Ornat, albę, cingulum, ewentualnie humerał należy przygotować na kredensie
Klęcznik przed prezbiterium w zakrystii
Herb danego biskupa należy umieścić na filarze lub na sztaludze w prezbiterium
Tackę na piuskę
Biskup ubiera się w zakrystii. Przy ubieraniu się biskupa pomagają ceremoniarze lub diakoni, gdy są obecni. Na końcu zakłada się mitrę.
Tuż przed liturgią do biskupa podchodzą turyferariusz i nawikulariusz i następuje zasypanie.
Biskup otrzymuje pastorał.
Modlitwa przed Mszą św.
Procesja wyrusza do ołtarza w następującym szyku:
Trybularz, akolitki, krzyż, kandydaci, ministranci lektorzy, ewangeliarz, diakoni, kapłani, biskup, diakoni asystujący biskupowi, ministranci do mitry i pastorału, ceremoniarz.
Po przybyciu do prezbiterium wszyscy kolejno oddają przyklękają. Ministranci czynią to parami, a biskup najpierw oddaje pastorał i mitrę, następnie wraz z diakonami, ministrantami od mitry i pastorału i ceremoniarzem przyklękają, zbliża się do ołtarza i całuje go razem z towarzyszącymi mu najbliższymi dwoma koncelebransami i diakonami. (W wielu przypadkach biskupi oddają mitrę i pastorał po ucałowaniu ołtarza, dlatego usługujący, którzy na liturgii trzymają te insygnia, po przyklęknięciu z biskupem zatrzymują się w pobliżu ołtarza, a po odebraniu mitry i pastorału udają się na swoje miejsca w pobliżu tronu).
Okadzenie ołtarza i krzyża (z zachowaniem przepisu 3.5)
Po okadzaniu biskup najkrótszą drogą udaje się na miejsce przewodniczenia. Obok biskupa zajmują miejsce diakoni, aby mogli w każdej chwili posługiwać biskupowi. Miejsce to jednak powinno być tak zaznaczone, by nie sugerować iż cieszą się tym samym stopniem co prezbiterzy. W razie braku diakonów ich miejsce zajmują koncelebransi.
Po zakończeniu kolekty biskup siada i otrzymuje mitrę.
Gdy rozpoczyna się Alleluja lub odpowiedni śpiew w czasie Wielkiego Postu wszyscy wstają za wyjątkiem biskupa. Biskup nakłada kadzidło (jeśli biskup siedzi turyferariusz i nawikulariusz klękają).
Następuje błogosławieństwo czytającego Ewangelię.
Biskup oddaje mitrę i wstaje.
Po zasypaniu i błogosławieństwie kapłan lub diakon, który ma czytać Ewangelię oraz turyferariusz i nawikulariusz, podchodzą do ołtarza, na którym znajduje się ewangeliarz. Po drugiej stronie ołtarza zatrzymują się akolici a następnie wszyscy razem udają się do ambony. Turyferariusz ustawia się w taki sposób, aby był po prawej stronie kapłana/diakona.
Gdy kapłan/diakon wypowie słowa: Słowa Ewangelii według świętego … i zrobi znak krzyża na czole itd., biskup otrzymuje pastorał.
Po skończonej Ewangelii kapłan/diakon przynosi Ewangeliarz Biskupowi do ucałowania i błogosławieństwa. Następnie diakon odnosi z szacunkiem księgę Ewangelii na odpowiedni stolik lub bezpośrednio do zakrystii.
Teraz biskup otrzymuje mitrę i trzymając pastorał mówi homilię. Po homilii zachowuje się chwilę milczenia. Jeśli Biskup nie mówi homilii również pozostaje w mitrze. Biskupi często głoszą homilię nie trzymając pastorału.
Po homilii Biskup ściąga mitrę i oddaje pastorał, zarówno gdy ma być odmawiane Credo jak i przed modlitwą powszechną.
Po skończonym Credo (jeśli jest przewidziane w celebracji) biskup wprowadza do modlitwy powszechnej (bez mitry i pastorału). Na zakończenie, z rozłożonymi rękami kończy modlitwę powszechną odpowiednią oracją.
Po skończonej modlitwie powszechnej biskup siada i otrzymuje mitrę. W tym czasie przygotowuje się ołtarz. Jeśli urządza się procesję z darami biskup wychodzi przed ołtarz a następnie przyjmuje dary od przynoszących i przekazuje je usługującym. Ci zanoszą chleb i wino (do celebracji eucharystycznej) na ołtarz. Inne dary zanosi się w odpowiednie, wcześniej przewidziane miejsce. Może to być mały stoliczek przed ołtarzem lub obok niego.
Po dojściu do ołtarza biskup oddaje mitrę.
W czasie modlitwy błogosławieństwa nad chlebem posługujący podchodzi z prawej strony ołtarza, a następnie do kapłana, podaje wino, ampułkę z wodą przysuwa jak najbliżej kielicha
Następnie do Biskupa podchodzi turyferariusz i nawikulariusz (wychodzą z zakrystii w trakcie rozpoczęcia liturgii eucharystycznej a po zakończeniu procesji z darami)
Okadzenie ołtarza (z zachowaniem przepisu 3.5)
Okadzenie kapłana oraz wiernych. Okadza diakon lub turyferariusz. W czasie okadzenia biskupa wszyscy wierni wstają.
W tym samym czasie podchodzi do kapłana lavabo i ręczniczek, po skończonej funkcji kłaniają się
Po skończonej modlitwie nad darami biskupowi zdejmuje się piuskę i kładzie na specjalnej tacce.
Po skończonej komunii Biskup wraca do tronu, sam nakłada piuskę lub zakłada mu ją diakon (lub ceremoniarz). Przynosi się Biskupowi do tronu naczynie do obmycia palców i ręczniczek.
W stosownym momencie, po dziękczynieniu Biskup wzywa: Módlmy się i wszyscy wstają. Biskup odmawia modlitwę po komunii.
Przed rozpoczęciem obrzędu błogosławieństwa Biskup otrzymuje mitrę i rozpoczyna obrzęd błogosławieństwa końcowego. Może ono mieć formę błogosławieństwa uroczystego (potrójne z wyciągniętymi rękami) lub biskupiego. Przed samym aktem błogosławieństwa biskup otrzymuje pastorał i kreśli potrójny znak krzyża.
Biskup z mitrą na głowie i z pastorałem w ręku całuje ołtarz. Następnie Biskup, kapłani i usługujący schodzą na dół przed pierwszy stopień prezbiterium i przyklękają zwróceni do tabernakulum. W niektórych sytuacjach procesja wyjścia jest dłuższa i wtedy po błogosławieństwie jeden z usługujących bierze krzyż ołtarzowy i wraz z akolitami udaje się w stronę kruchty. Pozostali usługujący schodząc na dół tworzą pary i ustawiają się w szyku procesyjnym w nawie głównej. Po zatrzymaniu się wszyscy odwracają się w stronę tabernakulum i przyklękają razem z Biskupem, a następnie ruszają do zakrystii dłuższą drogą.
Po powrocie do zakrystii cała służba liturgiczna i koncelebransi oczekują na przyjście Biskupa zwróceni w stronę krzyża. Gdy Biskup dojdzie do zakrystii wszyscy odmawiają modlitwę po Mszy św.
Po modlitwie ceremoniarz pomaga rozebrać się Biskupowi.

5. Obrzędy liturgiczne chrztu, bierzmowania, ślubu i pogrzebu

5.1. Chrzest

Chrzty mogą odbywać się w dwojaki sposób:
w czasie Mszy św. lub poza Mszą św.
Przed chrztem posługujący upewnia się czy następujące paramenty liturgiczne są przygotowane:
woda święcona w specjalnej ampułce
specjalna tacka do wody święconej
oleje święte do chrztu przechowywane w naczyniu oznaczonym „CHR” (Uwaga: należy uważnie naszykować oleje do chrztu, aby nie pomylić ich z olejem chorych, który jest przechowywany w naczyniu oznaczonym krzyżem lub „INF”)
wata dla księdza, żeby mógł oczyścić palce z olejów świętych po namaszczeniu
ręczniczek do wytarcia głowy z wody święconej
tacka na watę i ręczniczek
biały ornat (ewentualnie kolor ornatu powinien być dopasowany do charakteru liturgicznego dnia)
Ponadto posługujący powinien sprawdzić czy następujące paramenty liturgiczne są naszykowane:
zapalony paschał
odpowiednio zaznaczony rytuał chrzcielny
odpowiednio zaznaczona Liturgia Słowa (należy przed mszą uzgodnić z księdzem)
dwa mikrofony bezprzewodowe według uznania księdza (przed liturgią posługujący powinien spytać się księdza o decyzję, jeden mikrofon zapasowy)
jeśli chrzest odbywa się w czasie Mszy św. posługujący powinien pozostałe paramenty liturgiczne przygotować jak do każdej Mszy św.

Przebieg liturgii sakramentu chrztu w czasie mszy św:
Msza św. aż do momentu homilii przebiega bez zmian, z wyjątkiem obrzędu przyjęcia dziecka, usługujący stoi wówczas na swoim miejscu na prezbiterium
Liturgia sakramentu zaczyna się po homilii, kiedy to kapłan schodzi do dziecka oraz rodziny. W wielu sytuacjach kapłan pozostaje przy ambonie.
Następuje modlitwa powszechna, wezwanie wstawiennictwa świętych, modlitwa z egzorcyzmem i włożenie ręki, kiedy to usługujący cały czas stoi na swoim miejscu na prezbiterium
W czasie wyznania wiary w formie dialogu posługujący bierze do jednej ręki tackę na której stoi ampułka z wodą święconą, a do drugiej tackę na której leży ręczniczek
Po słowach kapłana: „Czy chcecie, aby N. otrzymał(a) chrzest w wierze Kościoła, którą przed chwilą wspólnie wyznaliśmy?” i pozytywnej odpowiedzi, do księdza podchodzi posługujący i podaje mu ampułkę z wodą święconą. Następnie podkłada tackę pod główkę dziecka, aby woda święcona, którą kapłan będzie polewał dziecko, spłynęła właśnie do tej miseczki.
Następnie usługujący podaje rodzicom dziecka ręczniczek, aby mogli oni otrzeć główkę dziecka ewentualnie sam usługujący wyciera główkę dziecka i odbiera od księdza ampułkę.
Następuje krótka modlitwa, w czasie której usługujący odstawia tackę na stolik, bierze do ręki naczynie z olejem świętym i delikatnie je odkręca. Po modlitwie usługujący podaje księdzu odkręcone naczynie z olejem świętym. Po namaszczeniu usługujący podaje kapłanowi na tacce watę. Następnie usługujący odbiera od księdza zużytą watę oraz naczynie z olejem świętym i delikatnie je zakręca.
Potem następuje włożenie na dziecko białej szaty, wręczenie zapalonej świecy i modlitwa pańska.
Od razu po zakończeniu obrzędów sakramentu, posługujący rozkłada kielich (modlitwa powszechna i wyznanie wiary było w czasie liturgii sakramentu, więc teraz jest pomijane)
Pozostałe części Mszy przebiegają bez zmian

5.2. Bierzmowanie

Jeżeli liturgii sakramentu bierzmowania będzie przewodniczył Biskup przygotowanie powinno być takie same jak w przypadku Mszy św. pontyfikalnej (punkt 4). Dodatkowo należy przygotować:
Naczynie z olejem Krzyżma Świętego
Rytuał sakramentu bierzmowania dla ks. Biskupa i dla ks. Proboszcza.
Chleb, sól, cytrynę, miskę z wodą, mydło, czysty ręcznik
Kropidło i kociołek

Liturgia sakramentu bierzmowania przebiega tak samo jak liturgia Mszy św. pontyfikalnej (punkt 4) z wyjątkiem:
Po Ewangelii ks. Biskup otrzymuje mitrę. Na ołtarzu należy przygotować rytuał oraz mikrofon dla ks. Biskupa zaś na ambonie rytuał dla ks. Proboszcza. Następuje dialog Biskupa z Proboszczem i Kandydatami.
Po dialogu następuję homilia, którą ks. Biskup głosi od ołtarza lub ambony.
Po homilii następuje Odnowienie Przyrzeczeń Chrzcielnych.
Po Odnowieniu następuje Włożenie Rąk. Po wezwaniu, ks. Biskup oddaje mitrę i pastorał a następnie wyciąga ręce nad kandydatami do bierzmowania. Po modlitwie ponownie otrzymuje mitrę i pastorał i udaje się w asyście kapłanów do kandydatów do bierzmowania, aby udzielić namaszczenia. Jednemu z koncelebransów należy podać naczynie z olejem Krzyżma św. Dwóch usługujących może być potrzebnych do rozdawania obrazków (należy to ustalić przed liturgią).
Po namaszczeniu ks. Biskup wraca na prezbiterium, oddaje mitrę i pastorał, a dwóch usługujących podchodzi do ks. Biskupa z solą, cytryną, chlebem, miską z wodą, mydłem i ręcznikiem. Po obmyciu rąk ks. Biskup wraca na miejsce przewodniczenia i rozpoczyna modlitwę powszechną.
Po złożonych życzeniach następuje błogosławieństwo i rozesłanie.

5.3. Ślub

Przed ślubem posługujący upewnia się czy następujące paramenty liturgiczne są przygotowane:
Specjalna stuła z wyszytymi obrączkami
Specjalna tacka z miejscem na obrączki (obrączki zostaną dostarczone tuż przed mszą)
Dwa mikrofony (jeden na zapas)
Kociołek z wodą święconą na poświęcenie obrączek i kropidło
Ponadto posługujący powinien sprawdzić czy następujące paramenty liturgiczne są naszykowane:
Biały ornat
Odpowiednio zaznaczony rytuał ślubny
Odpowiednio zaznaczona Liturgia Słowa (należy przed Mszą uzgodnić z księdzem)
Odpowiednio zaznaczony Mszał Rzymski i segregator
Długi czerwony dywan. Na nim, przed pierwszym schodkiem prezbiterium, powinny być ustawione dwa klęczniki i krzesła dla małżonków, a nieco z tyłu dwa krzesła dla świadków
Drzwi główne i brama powinny być otwarte
Pozostałe paramenty liturgiczne posługujący powinien przygotować jak do każdej Mszy św.

Przebieg Liturgii:
Usługujący wychodzi z kapłanem przed prezbiterium i tam razem przyklękają, a następnie wychodzą, aby przywitać małżonków. W niektórych przypadkach kapłan sam idzie przywitać parę młodą a usługujący po przyklęknięciu zajmują swoje miejsca.
Po krótkim przywitaniu małżonków następuje procesja do ołtarza, przed prezbiterium kapłan i usługujący przyklękają
Msza św. aż do momentu homilii przebiega bez zmian
Liturgia sakramentu zaczyna się po homilii, kiedy to kapłan ubrany w specjalną stułę schodzi do małżonków i zadaje im pytania czy chcą „dobrowolnie i bez żadnego przymusu zawrzeć związek małżeński”
Po słowach „Co Bóg złączył człowiek niech nie rozdziela (…)” posługujący podaje kapłanowi kociołek z wodą święconą i tackę z obrączkami w celu ich błogosławieństwa. Potem przybliża tackę mniejszą obrączką do męża, aby założył ją na palec żony, a następnie przybliża tackę z pozostającą na nią większą obrączką do żony, aby założyła ją na palec męża
Posługujący wraca na prezbiterium, następuje jeszcze krótka modlitwa po której wraca również kapłan, od którego odbieramy specjalną stułę
Pozostałe części Mszy przebiegają bez zmian

5.4. Pogrzeb

Przed pogrzebem należy upewnić się czy na kościele przygotowane są następujące paramenty liturgiczne:
Katafalk ustawiony przed pierwszym schodkiem prezbiterium
Zapalony paschał przy katafalku na pierwszym schodku prezbiterium
Odpowiednio zaznaczony rytuał pogrzebowy
Odpowiednio zaznaczona Liturgia Słowa (należy przed Mszą uzgodnić z księdzem)
Odpowiednio zaznaczone Mszał Rzymski i segregator
Drzwi główne i brama powinny być otwarte
Mikrofon bezprzewodowy według uznania księdza (przed liturgią posługujący powinien spytać się księdza o decyzję)

W zakrystii powinny być naszykowane:
Fioletowy ornat
Trybularz i łódka
Kociołek z wodą święconą i kropidło
Dla księdza jadącego na cmentarz powinny być naszykowane:
Małe kropidło z wodą święconą
Odpowiednio zaznaczony rytuał pogrzebowy
Fioletowa kapa lub stuła
Pozostałe paramenty liturgiczne posługujący powinien przygotować jak do każdej Mszy św.

Przebieg Liturgii:
Msza św. aż do momentu Komunii przebiega bez zmian
W czasie Komunii usługujący w zakrystii rozpala węgielek do trybularza
Po Komunii następuje krótka modlitwa, a następnie hymn „Anielski orszak”
W zależności od życzenia księdza, dostępnych jest kilka form ostatniego pożegnania (należy przed Mszą spytać się księdza, którą formę wybiera):
W czasie hymnu kapłan schodzi do zakrystii, tam przebiera się w komże, zakłada fioletową kapę bądź stułę, bierze rytuał i kropidło na cmentarz.
W czasie hymnu kapłan stoi na swoim miejscu przy ambonie, a opisane w powyższym podpunkcie czynności wykonuje po zakończeniu liturgii.
Pod koniec hymnu posługujący wychodzi z zakrystii z trybularzem, łódką, wodą święconą i staje przy trumnie.
Po hymnie kapłan odmawia krótką modlitwę przy ambonie, schodzi do trumny i święci ją wodą święconą podaną przez usługującego w kociołku. Następnie wraca do ambony, odmawia krótką modlitwę, schodzi do trumny, okadza ją kadzidłem podanym przez usługującego w trybularzu i z powrotem wraca do ambony. Kapłan może powyższe modlitwy odmówić przez mikrofon bezprzewodowy stojąc przy trumnie. Posługujący cały czas pozostaje przy trumnie, na koniec odwraca się w stronę ołtarza.
Kapłan od ambony odmawia modlitwę, po której schodzi razem z usługującym do zakrystii i przygotowuje się do wyjazdu na cmentarz (jeśli zrobił to wcześniej to schodzi i staje przed trumną czekając na jej wyniesienie).
W chwili gdy trumna jest wynoszona z kościoła rozbrzmiewają dzwony przy kościele.
Na cmentarz usługujący nie jedzie, chyba że odczuwa taką potrzebę.

6. Obrzędy Nabożeństw

6.1. Nabożeństwo majowe, czerwcowe i różańcowe

W zakrystii powinna być przygotowana kapa w odpowiednim kolorze liturgicznym
Tutyferariusz i nawikulariusz ustawiają się przy klęczniku w oczekiwaniu na celebransa. Podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu wszyscy przyjmują postawę klęczącą.
Podczas wystawienia NS usługujący dzwonią dzwonkami oraz gongiem.
Po przybyciu kapłana następuje zasypanie i okadzenie NS przez księdza. Po okadzeniu turyferariusz i nawikulariusz przyklękają i schodzą do zakrystii, a następnie kontynuują uczestnictwo w nabożeństwie przy ołtarzu (posługujący przebywa w zakrystii tylko tyle czasu, ile jest konieczne na podtrzymanie i przygotowanie ognia)
Odpowiednio wcześniej turyferariusz i nawikulariusz schodzą do zakrystii aby przygotować ogień. Wychodzą do kapłana po rozpoczęciu „Przed tak wielkim…”, przyklękają, przekazują welon innemu posługującemu i następuje zasypanie j.w.
Po modlitwie ministrant podchodzi do kapłana i podaje mu welon.
Turyferariusz w tym czasie klęka na środku przed ołtarzem na pierwszym wąskim stopniu prezbiterium i okadza Najświętszy Sakrament trzema rzutami po trzy machnięcia podczas gdy kapłan podnosi monstrancję, obraca się z nią w lewo i w prawo.
W czasie błogosławieństwa ministrant uderza w gong. Kolejne trzy uderzenia następują odpowiednio wraz z okadzeniem.
Po błogosławieństwie usługujący odbiera od kapłana welon przed lub po schowaniu Najświętszego Sakramentu do tabernakulum. Jeśli odebranie nastąpiło przed schowaniem, ministrant z powrotem przyjmuje postawę klęczącą.
Potrójny sygnał dzwonkami należy wykonać w momencie przyklęknięcia kapłana przed tabernakulum, po którym turyferariusz dołącza do reszty posługujących przed prezbiterium.
Obydwaj usługujący schodzą z prezbiterium wraz z przewodniczącym Liturgii.
Po przyklęknięciu asysta i kapłan udają się do zakrystii.

6.2. Droga Krzyżowa

Przygotowanie do nabożeństwa winno być wykonane przynajmniej 10 minut przed jego rozpoczęciem. Należy zapalić świece ołtarzowe, przygotować kapę koloru czerwonego, mikrofon bezprzewodowy, włączyć nagłośnienie i oświetlenie kościoła. Ewentualnie należy przygotować teksty potrzebne do nabożeństwa.
Po modlitwie usługujący wraz z kapłanem wychodzą z zakrystii i udają się do nawy głównej gdzie ustawiają się parami w szyku procesjonalnym za krzyżem i akolitami. Krzyż i akolici zostawiają odpowiednio dużo miejsca przed pierwszym stopniem dla kapłana. Wszyscy przyklękają z wyjątkiem krucyferariusza i akolitów, którzy w tym momencie skłaniają głowę.
Po odczytaniu wprowadzenia procesja parami rusza do pierwszej stacji Drogi Krzyżowej.
Krucyferariusz oraz akolici ustawiają się przodem do wiernych, a tyłem do odpowiedniej stacji Drogi Krzyżowej.
Po zapowiedzeniu stacji i po słowach: „Kłaniamy Ci się Panie Jezu i błogosławimy Tobie”, wszyscy oprócz akolitów i krucyferariusza klękają w stronę krzyża procesyjnego niesionego przez krucyferariusza. Po słowach: „Żeś przez krzyż i Mękę swoją świat odkupić raczył”, wszyscy wstają.
Po rozważeniu stacji, Służba Liturgiczna w szyku procesjonalnym wyrusza do następnej stacji. Krzyż i akolici idą obok siebie. W sytuacji gdy jest wąskie przejście, akolicie idą jako pierwsi, nieco za nimi idzie usługujący z krzyżem oraz pozostali usługujący i kapłan. Posługujący cały czas są zwróceni w stronę krzyża.
Przechodząc przez środek kościoła usługujący nie przyklękają.
Po ostatniej stacji usługujący udają się do nawy głównej gdzie ustawiają się w szyku procesjonalnym przed pierwszym stopniem prezbiterium.
Po błogosławieństwie usługujący przyklękają wraz z kapłanem (z wyjątkiem krucyferariusza i akolitów, którzy skłaniają głowę).

6.3. Gorzkie Żale

Przygotowanie do nabożeństwa winno być wykonane przynajmniej 10 minut przed jego rozpoczęciem. Na środku nawy przed pierwszym stopniem prezbiterium należy przygotować klęcznik a na nim mikrofon bezprzewodowy, Agendę oraz tekst Gorzkich Żali. W zakrystii powinna być przygotowana także kapa koloru czerwonego oraz welon.
Turyferariusz i nawikulariusz po przyklęknięciu od razu podchodzą do kapłana. Następuje zasypanie i okadzenie NS przez księdza. Po okadzeniu turyferariusz i nawikulariusz przyklękają i schodzą do zakrystii, a następnie kontynuują uczestnictwo w nabożeństwie przy ołtarzu (posługujący przebywa w zakrystii tylko tyle czasu, ile jest konieczne na podtrzymanie i przygotowanie ognia).
Zostaje odśpiewana Pobudka podczas, której wszyscy stoją.
Po odśpiewaniu Pobudki z ambony lub z klęcznika kapłan czyta Wprowadzenie i intencje. Za zgodą kapłana wprowadzenie i intencje mogą być przeczytane przez lektora stojącego przy ambonie.
Służba Liturgiczna klęka kiedy kapłan wróci od ambony do klęcznika, natomiast gdy wprowadzenie czytane jest z klęcznika (ewentualnie przez lektora), usługujący klękają zaraz po odśpiewaniu Pobudki.
Następnie zostają odśpiewane: Lament duszy nad cierpiącym Jezusem, Suplikacja: Bądź pozdrowiony, bądź pochwalony…, Rozmowa duszy z Matką Bolesną, Suplikacja: Któryś za nas cierpiał rany…
Następuje kazanie pasyjne.
Pozostałe kwestie są identyczne jak w przypadku nabożeństwa majowego, czerwcowego i różańcowego.

7. Czynności po zakończeniu Liturgii

Po zakończeniu Mszy św. członek LSO powinien w odpowiedni sposób posprzątać naczynia i inne przybory liturgiczne z prezbiterium. Sprzątanie powinno rozpocząć się po modlitwie po Mszy św. i dopiero w momencie, gdy większość ludzi opuści już świątynię a organista zakończy pieśń.
Jeśli wkrótce będzie miała miejsce następna msza posługujący powinien:
Zdjąć z kredencji kielich oraz (jeżeli są) cyborium i/lub pateny na komunikanty, zanieść je do zakrystii i zbędne naczynia schować. Następnie należy naszykować odpowiedni kielich na następną mszę i włożyć do niego odpowiednią liczbę hostii oraz napełnić odpowiednią liczbę cyborium i/lub paten komunikantami.
Złożyć korporał, jeśli jest rozłożony na kredencji.
Wylać wodę z miseczki, której używa się w czasie obrzędu obmycia rąk, najlepiej do donicy z kwiatem znajdującym się na prezbiterium.
Jeśli jest taka potrzeba dolać do ampułek wino i/lub wodę.
Zgasić świece ołtarzowe i (jeżeli jest) paschał, chyba że do rozpoczęcia kolejnej Mszy św. zostało mniej niż 10 minut.
Mszał ustawić na obrzędach wstępnych z danego dnia.
Na ambonie otworzyć segregator z modlitwą wiernych na odpowiednim dniu, a obok położyć kartę z intencjami, natomiast inne księgi i pomoce takie jak lekcjonarz czy ogłoszenia parafialne (jeśli to niedziela) powinny być na półeczce.
Wyłączyć zbędne oświetlenie (np. ołtarzowe), chyba że do rozpoczęcia kolejnej Mszy św. zostało mniej niż 10 minut.
Jeśli Msza w której uczestniczył posługujący jest ostatnią w danym dniu, powinien on dodatkowo:
Nakryć ołtarz specjalnym białym materiałem w celu jego ochrony.
Schować lekcjonarz i segregator z modlitwą wiernych na półeczkę na ambonie. Lekcjonarz powinien być naszykowany na następny dzień, a z segregatora należy wyjąć kartkę z nieaktualną datą
Sprawdzić czy karta z intencjami zawiera intencje na kolejny dzień. Jeśli tak, to należy jedną schować na półkę na ambonie, a drugą położyć przy Mszale. Jeśli nie, należy je przynieść do zakrystii.
Schować klucz od tabernakulum do sejfu
Pieniądze z tacy przynieść do zakrystii.
Wyłączyć nagłośnienie.
Wyłączyć zbędne oświetlenie (np. ołtarzowe).

8. Funkcje Liturgiczne

8.1 Sygnaturka:

Ministrant rozpoczynający procesję do ołtarza daje znak rozpoczęcia Mszy św./nabożeństwa poprzez 1 krotne pociągnięcie za szarfę sygnaturki

8.2 Krzyż:

Krucyferariusz w procesji zajmuje miejsce za turyferariuszem i nawikulariuszem
Przed ołtarzem wykonuje skłon głowy razem z ministrantami niosącymi akolitki i ruszając przed nimi umieszcza krzyż na prezbiterium lub zanosi do zakrystii.
Pozostałe kwestie dotyczące posługi krucyferariusza zostały opisane w poszczególnych punktach Instrukcji.

8.3 Akolitki:

Ministranci niosący akolitki (świece) w procesji idą po obu stronach krzyża.
Przed ołtarzem wykonują skłon głowy wraz z krucyferariuszem.
Świece powinny być niesione w taki sposób aby osoba idąca z prawej strony krzyża trzymała akolitkę prawą ręką a lewą ją podtrzymywała, natomiast osoba idąca z lewej strony krzyża trzymała akolitkę lewą ręką a prawą ją podtrzymywała.
W sytuacji, gdy jest wąskie przejście pierwsi idą akolici a tuż za nimi krzyż.
W czasie uroczystych liturgii akolici zapalają świece podczas psalmu lub drugiego czytania i gdy rozpocznie się aklamacja przed Ewangelią wyruszają przed ołtarz.
Po dojściu do ambony akolici zatrzymują się i odwracają do ludu. Po słowach Chwała Tobie Chryste wracają na miejsce. Przechodząc przed ołtarzem kłaniają się.

8.4 Trybularz:

W uroczystej procesji do ołtarza turyferariusz i nawikulariusz po dojściu do prezbiterium przyklękają.
Usługujący dokonuje okadzenia w następujący sposób:
Okadzenie celebransa: 3 rzuty po 2 machnięcia
Okadzenie Najświętszego Sakramentu: 3 rzuty po 3 machnięcia.
Po spełnieniu funkcji usługujący schodzą przed prezbiterium, kłaniają się do ołtarza a następnie wychodzą do zakrystii.

8.5 Ewangeliarz:

Ministrant niosący w procesji ewangeliarz trzyma go oburącz frontem do wiernych na wysokości wzroku.
Po dojściu do prezbiterium kłania się, a następnie kładzie księgę na ołtarzu i odchodzi na własne miejsce.

8.6 Kielich i mszał:

Po rozłożeniu kielicha usługujący kłania się do ołtarza.
Przed liturgią należy sprawdzić czy korporał jest położony na kielichu w prawidłowy sposób, tak aby po rozłożeniu na ołtarzu znajdował się w prawidłowej pozycji.
Korporału nie wolno przekładać w czasie liturgii (szczególnie na ołtarzu!).
Korporał rozkłada się na środku ołtarza w dolnej jego części. Korporał nie powinien wykraczać poza krawędź ołtarza.

8.7 Ampułki z wodą i winem:

Ministrant w czasie rozkładania kielicha bierze obie ampułki do rąk. Ampułkę z winem do prawej ręki, z wodą – do lewej.
Obie ampułki trzyma w ich dolnej części uszkiem zwrócone w stronę celebransa i zajmuje pozycję na wysokości ołtarza.
Po podaniu wina przekłada ampułkę z wodą do prawej ręki, wino odbierając do lewej.
Ampułkę z wodą przysuwa jak najbliżej kielicha, tak by celebrans nie miał problemu z nalaniem wody łyżeczką.
Po skończonej funkcji ministrant nie wykonując żadnych gestów ( tyczy się sytuacji, w której za chwilę wróci do kapłana z lavabo, natomiast jeśli nie bierze lavabo wykonuje skłon głowy) wraca do kredencji i odkłada obie ampułki.

8.8 Lavabo:

Ministranci odpowiedzialni za lavabo zajmują miejsca na wysokości ołtarza tuż po podaniu ampułek z wodą i winem (niezależnie, czy po tej funkcji nastąpi okadzenie ołtarza, czy też nie).
Ministrant z wodą obmywa ręce celebransa niewielką ilością wody pamiętając, iż jest to znak wyłącznie symboliczny.
Ministrant z ręczniczkiem trzyma go na odpowiedniej wysokości tak, by celebrans nie miał problemu z osuszeniem dłoni.
Podczas obrzędu Lavabo, wszyscy ministranci przyjmują postawę stojącą.

8.9 Dzwonki:

Ministrant podnosi dzwonki z pozycji przyklęknięcia.
Ministrant dając znak wiernym do klęknięcia lub powstania dzwoni dzwonkami 1 raz, natomiast między ukazaniem hostii i kielicha 3 razy.

8.10 Gong:

Podczas podniesienia ministrant dzwoni gongiem 3 razy w odstępach ok. 3 sekundowych.
W czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem ministrant dzwoni gongiem 3 razy.

8.11 Puryfikacja:

Po skończonej komunii św, wyjmując przedtem łyżeczkę, bierze do ręki ampułkę z wodą, gotowy by usłużyć kapłanowi puryfikującemu naczynia liturgiczne.

8.12 Kociołek i kropidło:

Po skończonej modlitwie błogosławieństwa, usługujący podaje kapłanowi kropidło i razem udają się aby pokropić osoby lub przedmiot.
Jeżeli kapłan będzie kropił lud zgromadzony na liturgii, przechodzi główną nawą do drzwi głównych i z powrotem do prezbiterium. Ministrant lub lektor trzymający kociołek idzie z lewej strony kapłana. W taki sposób trzyma kociołek, aby nie utrudniać kapłanowi kropienia. Kiedy kapłan odwraca się w drugą stronę, usługujący przechodzi za nim. Po dojściu do ołtarza kapłan i usługujący wykonują przyklęknięcie.

8.13 Zbieranie tacy:

Tacę zbiera się po zakończeniu Modlitwy Powszechnej.
Osoby, wyznaczone do tej funkcji wcześniej ustalają, w której części kościoła będą zbierać ofiarę.
Osoby, które posługują w czasie liturgii i zostały wyznaczone do zbierania tacy, schodzą do zakrystii po zakończeniu Modlitwy Powszechnej (nie wcześniej), natomiast kiedy zbierają ofiarę i przechodzą przez środek kościoła, wykonują skłon ciała w kierunku ołtarza.
W przypadku darów przynoszonych do ołtarza tacę zbiera się po złożeniu wszystkich darów kapłanowi.

8.14 Insygniarz:

Insygniarze w procesji idą za Biskupem i po dojściu do ołtarza razem z nim przyklękają.
Po wejściu na prezbiterium zatrzymują się w pobliżu ołtarza, aby odebrać od ceremoniarza lub diakona mitrę i pastorał, a następnie udają się na swoje miejsce w pobliżu tronu.
Trzymając insygnia usługujący stoją. Jeżeli, któryś z usługujących źle się poczuje, zobowiązany jest zgłosić to ceremoniarzowi.
Jeżeli Biskup udziela błogosławieństwa od ołtarza, insygniarze stają za nim, a następnie schodzą razem z Biskupem, z czego jeden z jednej strony ołtarza, drugi z drugiej. Na dole prezbiterium ustawiają się za Biskupem i razem z nim przyklękają a następnie za nim udają się do zakrystii.

9. Postawy Ciała

11.1 Postawa klęcząca

Postawa, podczas której klęczy się na dwóch kolanach zgiętych pod kątem prostym. W czasie Mszy św. postawę tę zachowuje się podczas epiklezy i przeistoczenia oraz podczas Oto Baranek Boży; Panie nie jestem godzien….
Zachowuje się ją także podczas adoracji Najświętszego Sakramentu, spowiedzi i nabożeństw, a także podczas prywatnych modlitw (szczególnie po przyjęciu Komunii św.).

9.2 Postawa stojąca

We Mszy św. postawę stojącą zachowuje się od procesji wejścia do kolekty włącznie.
Podczas aklamacji przed Ewangelią i w czasie samej Ewangelii, wyznania wiary i modlitwy powszechnej. Dalej od słów: „Módlcie się aby moją i waszą ofiarę przyjął Bóg Ojciec Wszechmogący” aż do „Baranku Boży” z wyjątkiem epiklezy i przeistoczenia, oraz podczas modlitwy po komunii i zakończenia Mszy św.
Postawę stojącą zachowuje się także podczas hymnu Te Deum, Magnificat i Sekwencji do Ducha Świętego.
Postawę tę zachowuje się również podczas przyjęcia Komunii św. a także podczas najistotniejszych momentów obrzędu sakramentów.

9.3 Postawa siedząca

W czasie Mszy św. zachowuje się postawę siedzącą podczas czytań i psalmu responsoryjnego a także w czasie homilii i przygotowania darów oraz w czasie ogłoszeń duszpasterskich.
Postawę tę można przyjąć również w czasie rozdzielania Komunii św. wiernym oraz milczenia po Komunii św.
Postawę tę zachowuję się także podczas głoszenia homilii w czasie nabożeństw.

9.4 Skłon głowy

Skłon głowy wykonuje się poprzez dotknięcie brodą do klatki piersiowej.
Skłon głowy czyni się podczas wymawiania imion trzech Osób Boskich oraz imienia Jezusa (szczególnie podczas hymnu Chwała), Maryi i świętego, na którego cześć sprawuje się liturgię.
Głowę skłania się na czas błogosławieństwa. Usługujący, którzy niosą świece, krzyż lub ewangeliarz w czasie procesji wejścia czynią ten gest zaraz po dojściu do prezbiterium.
Usługujący czynią skłon głowy w stronę kapłana po skończeniu funkcji lavabo i ręczniczka oraz przechodząc przed biskupem.
Usługujący czynią także skłon głowy w momencie kiedy kapłan klęka po ukazaniu Hostii i kielicha oraz przed wizerunkami świętych szczególnie przed i po nabożeństwach ku ich czci.
Ministranci czynią skłon głowy, także przechodząc między ołtarzem, a nastawą ołtarzową do Tabernakulum, jeśli jest obecny Najświętszy Sakrament.

9.5 Skłon ciała

Skon ciała wykonuje się poprzez zgięcie tułowia od pasa w górę (jest przyjęte, aby skłon ciała był na tyle głęboki, aby można było wyprostowanymi rękami dotknąć własnych kolan) ze złożonymi rękami.
Osoby, które ze względów zdrowotnych nie mogą przyklęknąć przed przyjęciem Komunii Św. mogą wykonać gest skłonu ciała.

9.6 Bicie się w pierś

Gest ten wykonuje się bijąc się w pierś mając prawą rękę zaciśniętą w pięść.
Gest ten wykonuje się trzykrotnie podczas spowiedzi powszechnej wypowiadając słowa „moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina”.

9.7 Znak krzyża (duży i mały)

Duży znak krzyża wykonuje się dotykając prawą ręką czoła, piersi, lewego a potem prawego ramienia. Podczas wykonywania znaku krzyża lewa ręka leży na sercu. Gest ten wykonuje się przy wchodzeniu do kościoła i przy wychodzeniu z niego (szczególnie po zanurzeniu ręki w kropielnicy z wodą święconą).
Wykonuje się go także na początku mszy św. i na końcu kiedy kapłan udziela błogosławieństwa oraz w czasie pokropienia ludu wodą święconą.
Można go także wykonać w czasie błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem.
Wykonuje się go także na początku i na końcu niektórych nabożeństw.
Mały znak krzyża wykonuje się kreśląc mały krzyżyk prawym kciukiem na czole, ustach i na sercu. Podczas wykonywania małego znaku krzyża lewą rękę trzyma się na sercu. Wykonuje się go przed ewangelią w czasie mszy św.

9.8 Przyklęknięcie

Podczas wykonywania gestu przyklęknięcia prawe kolano zgina się aż do ziemi.
Przyklęknięcie należy wykonać przechodząc przed Najświętszym Sakramentem czy też przed krzyżem (od momentu Adoracji Krzyża w Wielki Piątek aż do rozpoczęcia Wigilii Paschalnej), a także przechodząc przed tabernakulum poza Mszą św.
Gest ten wykonywany jest także przed przyjęciem Komunii św. Usługujący oraz kapłan przyklękają po dojściu w procesji wejścia do ołtarza oraz przy odchodzeniu po zakończeniu celebracji, jeśli w prezbiterium znajduje się tabernakulum.

9.9 Znak pokoju

Znak pokoju przekazuje się poprzez podanie prawej ręki. lub skinięcie głową.

9.10 Składanie rąk

Usługujących obowiązuje trzymanie złożonych rąk na sposób gotycki ( wyprostowane palce obu rąk opierają się o siebie stroną dłoniową. Kciuki krzyżują się ze sobą).
Złożone ręce zachowujemy w momencie postawy stojącej i klęczącej oraz podczas wykonywania gestów: skłonów i przyklęknięcia.
Podczas postawy siedzącej ręce są splecione ze sobą i spoczywają na udach lub oparte są o kolana.

10. Podstawy Prawne

Katechizm Kościoła Katolickiego
Kodeks Prawa Kanonicznego
Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej
Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego
Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski

11. Podsumowanie

Głównym celem INSTRUKCJI RADY LITURGICZNEJ SŁUŻBY OŁTARZA W SPRAWIE WYKONYWANIA CZYNNOŚCI LITURGICZNYCH I POZALITURGICZNYCH W PARAFII ŚWIĘTYCH APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA W ZAWADZIE w nawiązaniu do dokumentów kościelnych jest ujednolicenie posługi Służby Liturgicznej w parafii.

Zebrane tutaj materiały zostały wcześniej przygotowane, opracowane i zredagowane przez członków Rady LSO pod kierownictwem Opiekuna Służby Liturgicznej. Decyzje o wdrożeniu Instrukcji do działalności LSO podejmuje ks. Proboszcz. Rada LSO oraz ks. Proboszcz jako jedyni zastrzegają sobie prawo do wszelkich zmian w treści Instrukcji.